O RAPAZ QUE NUNCA EXISTIU, de Sjón

 "Na capital de Islandia hai dous cines: o Cine Vello e o Cine Novo. (...)

O rapaz ve todas as películas que chegan ao país. Polo xeral vai aos dous cines o mesmo día e a maioría dos filmes veos tantas veces como lle é posible.( P.25)"

 O pasado 20 de Febreiro comentamos un dos libros máis apaixonantes deste ano: O rapaz que nunca existiu, de Sigurjón Birgir Sigurðsson, alias Sjón. Premio da Literatura de Islandia en 2013,  foi magnificamente traducido ao galego por Elias Portela.

E encantounos. Sorprendeunos. Porque unha obra moi curta, apenas 150 páxinas, atrae a atención desde os primeiros epígrafes  e descóbrenos a atmosfera particular que se vive en Reykjavik,  no outono de 1918, cando está a piques de rematar a Primeira Guerra Mundial, e á cidade chega o andazo da mal chamada "gripe española".

E faino dende a ollada dun adolescente homosexual, fascinado polo cinema e por unha rapaza que percorre a cidade  nunha motocicleta Indian.

O libro estrutúrase en trinta capítulos moi breves, que son outras tantas escenas de película. Porque o cinema impregna toda a obra, dende a linguaxe poética e surrealista, ata a vida de Main, orfo desde os seis anos, recollido por unha tía avoa coa que establece unha respectuosa  relación de afecto mutuo.

Naquela sociedade, rexida por unha burguesía comercial, estase a construír un novo Estado coas vellas normas; do seu seo vai xurdir, porén,  un mundo novo.  Nese proceso desempeña un papel fundamental a sétima arte e as dúas salas de proxección da cidade. Nelas espállase a doenza e reúnense os familiares das vítimas nunha mestura de evasión da realidade e de solidariedade cando remata a epidemia.

Convertido en cineasta, cun nome novo,  volta  a  Reykjavik, once anos despois, o rapaz que nunca existiu …

NICANOR PARRA

O 23 de Xaneiro,  faleceu o poeta chileno Nicanor Parra. Nado en 1914, foi ademáis de físico e matemático,  un dos grandes creadores hispanoamericanos.

Considerado o inventor, nos anos 50,  da "antipoesía", oposta á poesía tradicional imperante no seu país,  deixounos   composicións tan fermosas como a seguinte: 

HAY UN DÍA FELIZ

A recorrer me dediqué esta tarde
Las solitarias calles de mi aldea
Acompañado por el buen crepúsculo
Que es el único amigo que me queda.
Todo está como entonces, el otoño
Y su difusa lámpara de niebla,
Sólo que el tiempo lo ha invadido todo
Con su pálido manto de tristeza.
Nunca pensé, creédmelo, un instante
Volver a ver esta querida tierra,
Pero ahora que he vuelto no comprendo
Cómo pude alejarme de su puerta.
Nada ha cambiado, ni sus casas blancas
Ni sus viejos portones de madera.
Todo está en su lugar; las golondrinas
En la torre más alta de la iglesia;
El caracol en el jardín, y el musgo
En las húmedas manos de las piedras.
No se puede dudar, éste es el reino
Del cielo azul y de las hojas secas
En donde todo y cada cosa tiene
Su singular y plácida leyenda:
Hasta en la propia sombra reconozco
La mirada celeste de mi abuela.

Estos fueron los hechos memorables
Que presenció mi juventud primera,
El correo en la esquina de la plaza
Y la humedad en las murallas viejas.
¡Buena cosa, Dios mío! nunca sabe
Uno apreciar la dicha verdadera,
Cuando la imaginamos más lejana
Es justamente cuando está más cerca.
Ay de mí, ¡ay de mí!, algo me dice
Que la vida no es más que una quimera;
Una ilusión, un sueño sin orillas,
Una pequeña nube pasajera.
Vamos por partes, no sé bien qué digo,
La emoción se me sube a la cabeza.
Como ya era la hora del silencio
Cuando emprendí mí singular empresa,
Una tras otra, en oleaje mudo,
Al establo volvían las ovejas.
Las saludé personalmente a todas
Y cuando estuve frente a la arboleda
Que alimenta el oído del viajero
Con su inefable música secreta

Recordé el mar y enumeré las hojas
En homenaje a mis hermanas muertas.
Perfectamente bien. Seguí mi viaje
Como quien de la vida nada espera.
Pasé frente a la rueda del molino,
Me detuve delante de una tienda:
El olor del café siempre es el mismo,
Siempre la misma luna en mi cabeza;
Entre el río de entonces y el de ahora
No distingo ninguna diferencia.
Lo reconozco bien, éste es el árbol
Que mi padre plantó frente a la puerta
(Ilustre padre que en sus buenos tiempos
Fuera mejor que una ventana abierta).
Yo me atrevo a afirmar que su conducta
Era un trasunto fiel de la Edad Media
Cuando el perro dormía dulcemente
Bajo el ángulo recto de una estrella.

A estas alturas siento que me envuelve
El delicado olor de las violetas
Que mi amorosa madre cultivaba
Para curar la tos y la tristeza.
Cuánto tiempo ha pasado desde entonces
No podría decirlo con certeza;
Todo está igual, seguramente,
El vino y el ruiseñor encima de la mesa,
Mis hermanos menores a esta hora
Deben venir de vuelta de la escuela:
¡Sólo que el tiempo lo ha borrado todo
Como una blanca tempestad de arena!

De Poemas y antipoemas (Santiago, Nascimento,1954)

http://www.nicanorparra.uchile.cl/antologia/poemasyantipoemas/diafeliz.html

Mamá Noël

Ao final da sesión de hoxe, Mamá Noël, a lectora número 1 do Club, agasallounos como cada Nadal cunha fermosa e doce felicitación e un espléndido marca páxinas, coas datas das lecturas restantes.

LA MUJER DE LA ISLA NEGRA, de María Fasce

"Elisa, voy a darte un consejo. (…). Nunca desenamores a un hombre de sí  mismo  (…) Ningún hombre puede sobrevivir al desprecio de sí mismo, tiene que buscar a otra, una mujer que lo admire, para olvidar que se ha despreciado" (p.212)

 Xusto antes das vacacións de Nadal comentamos La mujer de  Isla Negra, o libro de Maria Fasce, que recrea de xeito novelado a historia de Pablo Neruda, na súa casa de Isla Negra, e a relación que mantén con tres mulleres: Raquel, Delia e Matilde, e a adolescente Elisa.

Raquel, que coñeceu ao poeta cando el aínda utilizaba o seu nome real, Neftalí Reyes,  chega á casa, repleta de caracolas e mascaróns de proa, acompañada pola súa filla Elisa, para servir como criada, deixando atrás un pasado de privacións, que coñece ben a súa amiga Juana. Tendo unicamente como espazo vital a cociña, invisible case para todos os habitantes da casa, Raquel é a antítese viva de Delia del Carril, a pintora arxentina, esposa do poeta, vinte e cinco anos maior ca el, toda beleza, cultura, refinamento e acción, á que admira profundamente a adolescente. Malia todo, Neruda, personaxe dunha época , non se resistirá a enganar durante as súas ausencias a Delia,  que viaxa con frecuencia,  con Matilde Urrutia, a muller da cabeleira roxa que chegará a converterse na súa terceira esposa.

A rapaza, que descubre a poesía, a sensualidade e o amor en Isla Negra, verá a Raquel refuxiarse novamente en Temuco, para preservar a súa dignidade, mentres ela continúa vivindo na casa, aprendendo modais e afastándose paulatinamente da súa nai. Este distanciamento causaralle profundos  remorsos anos despois en París, onde descobre un secreto vital  e  chega a ser considerada como una escritora de certo prestixio.

O libro, que se le facilmente, gustou á maioría das lectoras, pola caracterización das mulleres, fortes e admirables como Raquel e Delia que aceptan o seu destino con dignidade.

É Raquel, malia a súa humildade, a que esperta máis simpatías, por ser dona da súa vida, coherente ata o final, sabendo perfectamente o que quere dicir e facer. De Juana chama a atención a súa lealdade sen fisuras, e de Delia a súa clarividencia. Seu é o consello citado ao principio, un compendio de filosofía en poucas liñas. Mulleres extremadamente intelixentes, desleixadas por homes en aparencia máis importantes.  Mulleres que se preguntan pola súa invisibilidade co paso do tempo.

O libro orixinou, en pleno auxe da campaña #MeToo, numerosos comentarios sobre o poder exercido por homes carismáticos, como Neruda, Picasso, Hemingway ou Diego Rivera sobre as mulleres coas que conviviron, nunha sociedade, a de principios e mediados do século XX,  na que a conciencia crítica sobre a igualdade de xénero era practicamente inexistente. Personaxes dos que hoxe en día nos asombra a obra pero non especialmente o home, mentres admiramos as personalidades de Frida Kalo, Maruxa Mallo, Delia del Corral , ou María Zambrano.
A este respecto unha lectora sinala o paralelismo entre La mujer de Isla Negra e Mrs. Hemingway en París, no que Paula McLain aborda os primeiros anos do matrimonio de Hadley Richardson e o escritor americano nos anos vinte,  na capital francesa.  Libros que evocan esas relacións  sentimentais dende o punto de vista feminino, dando voz a mulleres silenciadas practicamente ata agora.
Non esquecemos tampouco aos poderosos que hoxe en día seguen a  utilizar o seu poderío para obter o que se propoñen, a costa do resto da humanidade. La mujer de Isla Negra  propiciou, pois, a reflexión.

DEL COLOR DE LA LECHE, de Neil Leyshon

"éste es mi libro y estoy escribiéndolo con mi propia mano."

Mary é unha nena de quince anos que vive coas súas irmás, seus pais e o seu avó nunha granxa da Inglaterra rural de 1830. Ten o pelo da cor do leite e un problema nunha perna. Vive leda, malia a súa pobreza e o traballo de sol a sol, co amor  que recibe do seu avó. A felicidade para ela non comporta grandes esixencias, e os malos tratos do seu pai non son motivo para querer abandoar a súa familia. Por iso, cando ten que ir  traballar á casa dun vicario para atender a súa muller enferma, séntese moi triste. As comodidades da súa nova morada non logran borrar a nostalxia do fogar.

Unha cousa si aprende alí: a ler e escribir. Así pode contar a súa historia, descrita dun xeito sinxelo, con moita sensibilidade e belleza, transformando as raias negras que vai trazando no testemuño da súa vida.

Nell Leyson consegue a proeza de deixar que sexa Mary quen escriba o libro,  representando cunha exquisita sensibilidade a  vida dunha nena de quince anos  capaz de  ver, aprender e sentir o que moitos non somos quen de imaxinar.